Nữ Tướng Lê Chân

Theo nhiều nguồn tài liệu, thời kỳ đầu Công nguyên, ở làng Vẻn xứ Đông Triều có ông Lê Đạo làm nghề thầy thuốc, vợ tên Trần Thị Châu, đều là người thuần hậu. Ông bà sinh được người con gái, đặt tên là Lê Chân, nổi tiếng sắc nước nghiêng thành, khiến quan thái thú Tô Định trong chuyến kinh lý qua đây, nghe danh bèn ép dâng Lê Chân làm tì thiếp. Bị cự tuyệt, Tô Định đã giết chết bố mẹ Lê Chân, vốn đã căm hận giặc Hán từ trước, nay mang nợ nước thù nhà, bà bèn tìm thầy học binh thư, võ nghệ.

Khi đã thành tài, Lê Chân rời bỏ xứ Đông, xuôi thuyền hướng ra biển, thấy một vùng bãi bồi bèn dừng lại chiêu dân lập ấp, mở mang điền trạch, đặt theo tên tục quê cũ là làng Vẻn, trang An Biên. Bấy giờ được tin ở xứ Đoài, Hai Bà Trưng đã dựng cờ khởi nghĩa, Lê Chân cũng chiêu binh ứng theo, được Trưng Vương phong làm Trấn Đông đại tướng quân, thống lĩnh đạo Nam Hải. Nhà Hán sai tướng Mã Viện làm Phục Ba Tướng quân, thống suất đạo thủy binh tiến theo đường biển sang dẹp khởi nghĩa, Lê Chân bèn sai lập phòng tuyến ngăn địch, đặt tên là Hải Tần Phòng Thủ, được coi chính là tên Hải Phòng (rút gọn) ngày nay.

Trước thế giặc quá mạnh, nữ tướng Lê Chân phải lui về căn cứ Kim Khê ở chân dãy núi Ba Vì. Khi Hai Bà Trưng thất thủ, Lê Chân tiếp tục đem quân về vùng núi Lạt Sơn (nay thuộc Kim Bảng – Hà Nam). Quân Mã Viện tiến đánh, bà rút lên núi Giát Dâu rồi gieo mình tự vẫn, quyết không để sa vào tay giặc. Ngay nay tại Lạt Sơn vẫn còn nhiều địa danh cổ, tương truyền có từ thời Lê Chân như thung Mộc Bài, thung Bể, thung Đội Nhất, Đội Nhị, thung Trống, đồi Dốc Voi Trượt, đồi Điểm Quân, đồi ông Tượng... Cũng tại núi Giát Dâu, dân chúng nhớ ơn lập đền thờ bà, tôn là Tiên động Thánh Chân.